ویژه نامۀ شعر تاجیکستان

تاجیکان قریحۀ شاعری را جوهر ذاتی و جزئی از سرشت خود می دانند و این موضوع در بیانات اهل ادب و فرهنگ این ملت کاملاً مشهود است. پیوند قوی ذهن و ذوق و شعور جمعی مردم این سامان با ادبیات سبب شده است که در مراحل گوناگون تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، فهم و ذوق و معرفت ادبی عاملی اصلی و راهگشا باشد. ازهمین رو، توجه به ادبیات تاجیک و معرفی شخصیت های ادبی این عرصه همواره مورد توجه پژوهندگان ادبیات بوده است. در همین راستا جناب آقای دکتر محمدحسین امیراردوش، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، به تنظیم و انتشار ویژه نامۀ شعر معاصر تاجیک اقدام کردند و آقای رستم وهاب نیز انتخاب و تنظیم مطالب آن را برعهده گرفتند. غالب شعرایی که در این مجموعه معرفی شده اند، در متن فعالیت های ادبی تاجیکستان قرار دارند. ترتیب جای گرفتن اشعار، مبتنی بر اصل توجه به سرحرف نام خانوادگی یا تخلص ادبی شعراست. فقط درمورد استاد صدرالدین عینی که به حق پدر ادبیات نوین تاجیک است، این قاعده رعایت نشده است. در ادامه چکیده ای از شرح احوال و آثار این شاعران که در ویژه نامۀ حاضر مندرج است، بیان می شود: صدرالدین عینی: صدرالدین فرزند سیدمراد خواجه متخلص به «عینی» در سال ۱۸۷۸م در روستای ساکتری تومان منطقۀ غژدوان از توابع بخارا به دنیا آمد. شروع فعالیت های علمی و ادبی عینی با دوران گسترش نهضت «معارف پروری» مقارن است. صدرالدین عینی صرف نظر از مشکلات زیاد خصوصی، اجتماعی و سیاسی تا پایان عمر به فعالیت های ادبی و علمی و اجتماعی مشغول بود و بنیاد قوی ادبیات نوین فارسی- تاجیکی را استوار کرد. او بیشتر زندگی خود را وقف نوشتن آثار منثور به سبک جدید و رساله های علمی ادبیات شناسی و زبان شناسی کرد و نخستین اشعار نوآورانه را سرود. آذر (میرعلی سلیم): آذر در سال ۱۹۶۸م در ولایت کولاب به دنیا آمد. اشعار او در تاجیکستان از استقبال گرم خوانندگان برخوردار است و تاکنون پنج دفتر شعر از او به چاپ رسیده است. طالب آذرخش: آذرخش در سال ۱۹۶۳م در ناحیۀ عینی به دنیا آمد. وی فارغ التحصیل رشتۀ ادبیات است و تاکنون هفت دفتر شعر از او به چاپ رسیده است. مهمان بختی: بختی در سال ۱۹۴۰م در ناحیۀ غرم تاجیکستان به دنیا آمد و فارغ التحصیل رشتۀ تاریخ و فیلولوژی است. وی هم زمان با تألیف اشعار غنایی، به تألیف آثار حجیم منثور، نمایشنامه های تئاتری و فیلمنامه نیز اشتغال دارد. شیرین بنیاد: بنیاد در سال ۱۹۴۱م در ناحیۀ راشت قلعۀ استان بدخشان تاجیکستان به دنیا آمد. وی فارغ التحصیل رشتۀ فیلولوژی از دانشگاه تاجیکستان است. تاکنون بیش از ده دفتر شعر و مقالات متعدد از ایشان به طبع رسیده است. میرزا تورسون زاده: تورسون زاده از شمار معروف ترین ادبای شوروی است که سلسله منظومه ها و داستان های بلند منظومش در موضوع مبارزه های آزادی خواهانۀ ملل مظلوم آسیا و شرق، به ویژه هندوستان، باعث شهرت جهانی او شده است. محترم حاتم: حاتم در سال ۱۹۵۰م در ناحیه غرم دیده به جهان گشود. وی علاوه بر انتشار تعداد زیادی از دفترهای شعر خود، درزمینۀ ریشه یابی واژه های فارسی و زبان شناسی تطبیقی نیز تحقیقاتی انجام داده است. پرده حبیب: حبیب در سال ۱۹۲۶م در ناحیۀ حصار متولد شد. عمدۀ فعالیت های او در عرصۀ روزنامه نگاری و ادبیات است. تاکنون پنج دفتر شعر از حبیب منتشر شده است. اهل الدین حصاری: حصاری در سال های ۱۹۷۲-۱۹۷۷م در رشتۀ تاریخ و ادبیات تحصیل کرده است و در حال حاضر مدیر ادارۀ مرکز ترغیب اتحادیۀ نویسندگان تاجیکستان است. عسکر حکیم: حکیم در سال ۱۹۴۶م در ناحیۀ خجند به دنیا آمد. او دارای دکتری ادبیات شناسی است و تاکنون چندین دفتر شعر و تعدادی رسالۀ علمی درزمینۀ شعر معاصر تألیف کرده است. سلیم ختلانی: سلیم ختلانی در سال ۱۹۶۰م در ناحیۀ مؤمن آباد چشم به جهان گشود. رسالۀ دکتری وی درزمینۀ آثار مولاناست. از ختلانی تاکنون چند کتاب شعر منتشر شده است. اسکندر ختلانی: اسکندر ختلانی در سال ۱۹۵۴م در شهر کولاب به دنیا آمد و در سال ۲۰۰۰م در مسکو به دست افرادی نامعلوم کشته شد. از او چند دفتر شعر ازجمله به الفبای فارسی منتشر شده است. ادیبۀ خجندی: ادیبه در سال ۱۹۷۱م در شهر خجند به دنیا آمد. او که در انواع شعر معاصر طبع آزمایی می کند، تاکنون چند دفتر شعر به چاپ رسانده است. فرزانه خجندی: فرزانه (عنایت خواجه اوا) در سال ۱۹۶۴م در خجند متولد شد. وی از شعرای نوآور تاجیکستان محسوب می شود. تاکنون چندین دفتر شعر به فارسی تاجیکی، زبان روسی و به حروف فارسی از فرزانه به چاپ رسیده است. عبدالسلام دهاتی: عبدالسلام در سال ۱۹۱۱م در سمرقند به دنیا آمد. وی از سال ۱۹۳۵ مقیم شهر دوشنبه شد و تا پایان عمر در این شهر به کارهای علمی و ادبی، تألیف آثار منظوم، منثور، درام، تدوین فرهنگ های روسی به تاجیکی اشتغال داشت. کلیات آثار دهاتی در سال ۱۹۹۶م در پنج مجلد به طبع رسیده است. بهروز ذبیح الله: ذبیح الله در سال ۱۹۶۹م در ناحیۀ درواز دیده به جهان گشود. وی که تحصیل کردۀ ایران و تاجیکستان است، تحقیقات جامعی درزمینۀ نقد و بررسی شعر معاصر تاجیک انجام داده است. تاکنون چند دفتر شعر به حروف فارسی و سیریلیک از ذبیح الله به چاپ رسیده است. عبید رجب: عبید در سال ۱۹۳۲ در ناحیۀ پنجکت زاده شد. بیشتر فعالیت های ادبی وی درزمینۀ شعر کودک و نوجوان بوده و تعدادی از اشعارش در ایران به چاپ رسیده است. دولت رحمانیان: رحمانیان در سال ۱۹۶۵م در وادی وخش به دنیا آمد. وی فارغ التحصیل دانشکدۀ ادبیات ملی تاجیکستان است و تاکنون چهار دفتر شعر از او منتشر شده است. عبدالقادر رحیم: عبدالقادر در سال ۱۹۶۱م در ناحیۀ واسع چشم به جهان گشود. وی فارغ التحصیل دانشگاه دولتی پاکستان است و تاکنون چند دفتر شعر به چاپ رسانده است. باقی رحیم زاده: رحیم زاده در سال ۱۹۱۰م در ناحیۀ غرم به دنیا آمد. اشعار او از دهۀ سی ام قرن گذشته منتشر شده است. رحیم زاده مؤلف چندین نمایشنامه و آثار منثور است. اغلب اشعار غنایی او متن ترانه های مشهور ملی تاجیکی را تشکیل می دهد. عبدالله رهنما: رهنما در سال ۱۹۷۳م در ناحیۀ حصار زاده شد. وی دارای دکتری علوم سیاسی است و تاکنون دو دفتر شعر منتشر کرده است. پیرو سلیمانی (آته جان): سلیمانی در سال ۱۸۹۹م در بخارا به دنیا آمد. او از شاعران نوآور نسل اول نظم نوین تاجیک است و استادانی چون عینی و لاهوتی آثار او را تحسین کرده اند. نقره سنت نیا: سنت نیا در سال ۱۹۵۰م در ناحیۀ ونج استان بدخشان زاده شد. او که از سال ۱۹۹۴م عضو اتحادیۀ نویسندگان تاجیکستان است، تاکنون چند دفتر شعر به چاپ رسانده است. سیاوش (محمدعلی جلیل اف): سیاوش در سال ۱۹۶۳م در ناحیۀ باختر در وادی وخش به دنیا آمده است. او که درزمینۀ نمایشنامه نویسی نیز فعال است، تاکنون چند دفتر شعر به چاپ رسانده است. میرزا شکورزاده: شکورزاده در سال ۱۹۴۹م در ناحیۀ مسچاه به دنیا آمد. وی بالغ بر بیست کتاب و ده ها مقاله در حوزه های گوناگون و دو دفتر شعر منتشر کرده است. ازجمله آثار ارزشمند شکورزاده کتاب تاجیکان در مسیر تاریخ است که چندین نوبت در ایران به چاپ رسیده است. امین جان شکوهی (امین جان حاجی بای اف): شکوهی در سال ۱۹۳۳م در ناحیۀ خجند به دنیا آمد. او که عنوان شاعر خلقی تاجیکستان را به دوش می کشد، دارای چندین دیوان اشعار برای کودکان و بزرگ سالان است. شکوهی در شعر غنایی دهۀ شصت به بعد از شعرای نوآور محسوب می شود. لایق شیرعلی: شیرعلی در سال ۱۹۴۱م در ناحیۀ پنجکت به دنیا آمد. وی از شناخته ترین شعرای تاجیک در دنیای فارسی زبانان است و تاکنون بیست کتاب از او به حروف سیریلیک و فارسی به طبع رسیده است. گلرخسار صفی: صفی در سال ۱۹۴۷م در ناحیۀ دربند (نورآباد کنونی) به دنیا آمد. او از معروف ترین شاعران تاجیک در داخل و خارج تاجیکستان است و کتاب های پرشمار در شعر، نثر (رمان)، نمایشنامه و همچنین آثار پژوهشی به چاپ رسانده است. چندین دفتر شعر گلرخسار در تاجیکستان، ایران و لوکزامبورگ به الفبای فارسی به طبع رسیده است. بازار صابر: صابر در سال ۱۹۳۸م در ناحیۀ فیض آباد زاده شد. او تحصیلات عالی را در دانشکدۀ تاریخ و ادبیات دانشکدۀ دولتی تاجیکستان به اتمام رساند و در حال حاضر استاد زبان فارسی تاجیکی در دانشگاه سیاتل آمریکاست. شهرت او در تاجیکستان به دلیل اشعار غنایی و خصوصاً وطن پرستانه و آزادی خواهانه است. ضیا عبدالله: عبدالله در سال ۱۹۴۸م در ناحیۀ قبادیان تاجیکستان به دنیا آمد. او فارغ التحصیل دانشگاه تربیت معلم دوشنبه است و تاکنون چند دفتر شعر به چاپ رسانده است. محمدعلی عجمی (آی محمداف): عجمی در سال ۱۹۵۴م در شهر قرغان تپه به دنیا آمد. عمدۀ فعالیت های عجمی درزمینۀ ادبیات و روزنامه نگاری است و تاکنون چند دفتر شعر وی در ایران به الفبای فارسی به طبع رسیده و اشعارش نقد و بررسی شده است. آرزو عیسی: عیسی در سال ۱۹۷۶م در ناحیۀ باختر ختلان زاده شد. او که به خبرنگاری در رادیو و تلویزیون اشتغال دارد، تاکنون سه دفتر شعر به چاپ رسانده است. حق نظر غایب: حق نظر غایب در سال ۱۹۴۳م در ناحیۀ کولاب دیده به جهان گشود. تاکنون تعداد زیادی دفتر شعر از او به چاپ رسیده است. نمونه هایی از اشعارش نیز به الفبای فارسی چاپ شده اند. غایب در ترجمۀ اشعار ادیبان جهان به زبان فارسی سهم گرفته و همچنین اشعارش به زبان های مختلف ترجمه شده است. محمد غایب: محمد غایب در سال ۱۹۵۴م در ناحیۀ دنغره به دنیا آمد. وی فارغ التحصیل رشتۀ ریاضیات از دانشگاه تربیت معلم کولاب است. تاکنون چندین دفتر شعر از او به نشر رسیده است. حبیب الله فیض الله: فیض الله در سال ۱۹۴۵م در ناحیه خاولینگ ولایت کولاب به دنیا آمد. وی در ترجمۀ آثار شعرای روسیه و جهان به زبان فارسی تاجیکی سهمی مهم داشته و تعداد فراوانی آثار منظوم را تألیف و منتشر کرده است. نظام قاسم: قاسم در سال ۱۹۸۵م در شهر قرغان تپه به دنیا آمد. او تاکنون چند دفتر شعر به چاپ رسانده و با تألیف چند نمایشنامه نیز به عنوان درام نویس شناخته شده است. او در ترجمۀ آثار منثور و منظوم جهانی به فارسی تاجیکی سهمی مهم دارد. مؤمن قناعت: قناعت در سال ۱۹۳۲م در ناحیۀ درواز به دنیا آمد. نخستین دفتر شعر او با عنوان «شراره» در سال ۱۹۶۰م به چاپ رسیده است. قناعت در تحول شعر نوی تاجیکستان نقش اصلی دارد. وی با سرودن داستان های بلند منظوم حماسی و اشعار غنایی نوآورانه در ردۀ نخست شعرای معاصر تاجیک و شوروی قرار گرفته است. قطبی کرام: کرام در سال ۱۹۳۲م در ناحیۀ عینی به دنیا آمد. وی در چاپ آثار بزرگان ادب فارسی سهیم است. کرام مؤلف چندین فیلمنامه است و تعداد زیادی آثار منظوم از خود برجای گذاشته است. گل نظر کلدی (کلدی اف): کلدی در سال ۱۹۴۵م در ناحیۀ عینی متولد شد. تاکنون چندین کتاب شعر از او به چاپ رسیده که برخی از آن ها به حروف فارسی است. اشعارش به زبان های ملت های اتحاد جماهیر شوروی سابق و همچنین عربی به طبع رسیده است. کلدی سرایندۀ شعر سرود ملی تاجیکستان است. گلناز طاهریان: طاهریان در سال ۱۹۷۳م در ناحیه مسچاه ولایت سغد به دنیا آمد. تاکنون پنج دفتر شعر از او به نشر رسیده است. نمونه هایی از اشعارش نیز در تذکرۀ زنان شاعر فارسی گو با نام هفت شهر عشق چاپ شده است. طالب لقمان: لقمان در سال ۱۹۹۱م در ناحیۀ پنجکت به دنیا آمد. وی فارغ التحصیل دانشکدۀ خبرنگاری دانشگاه ملی تاجیکستان است. از لقمان یک دفتر شعر با عنوان سفری به سوی طلوع به چاپ رسیده است. سیدعلی مأمور: مأمور در سال ۱۹۴۴م در ناحیۀ اوراتپه به دنیا آمد. از او چندین دفتر شعر به زبان های فارسی و تاجیکی و روسی به چاپ رسیده است. دفتر شعرش باعنوان چشم ستاره نیز با حروف فارسی در سال ۱۹۹۰م چاپ شده است. رعنای مبارز: رعنای مبارز خواجه آوا در سال ۱۹۶۵م در ناحیۀ شغنان بدخشان تاجیکستان به دنیا آمد. او دارای چندین دفتر شعر است. علی محمد مرادی: مرادی در سال ۱۹۴۵م در ناحیۀ شورآباد ختلان زاده شد. از وی تاکنون چند دفتر شعر به چاپ رسیده است. مرادی بیشتر به سرودن اشعار کوتاه تمایل دارد. میرسید میرشکر: میرشکر در سال ۱۹۱۲م در بدخشان تاجیکستان به دنیا آمد. او بیشتر به عنوان شاعر و سرایندۀ داستان های منظوم شهرت دارد. از میرشکر آثار متنوع ادبی برجای مانده است. غفار میرزا: غفار میرزا در سال ۱۹۲۹م در ناحیۀ خاولینگ دیده به جهان گشود. وی آثار متعدد منظوم برای بزرگ سالان و کودکان سرود و منتشر کرد. ویژگی مهم آثار غفار میرزا جنبۀ قوی اجتماعی، ترکیب تازۀ زبان و صور خیال است. دارا نجات: نجات در سال ۱۹۴۶م در ناحیۀ عینی به دنیا آمد. او در حوزۀ تاریخ تصوف و عرفان ایرانی رساله ای باعنوان «شیخ ابوالقاسم گرگانی» به چاپ رسانده است. نجات بیشتر به عنوان سرایندۀ شعر سپید معروف است و محققان ایرانی او را بنیان گذار شعر مدرن تاجیکی می دانند. اشعار وی جز تاجیکستان در ایران نیز به چاپ رسیده است. رحمت نذری: نذری در سال ۱۹۵۱م در شهر کولاب به دنیا آمد. او پس از تحصیلات دانشگاهی به فعالیت های ادبی و روزنامه نگاری مشغول بوده است. از نذری تعداد زیادی دفتر شعر به زبان های فارسی تاجیکی و روسی، همچنین به حروف فارسی به طبع رسیده است. کمال نصرالله: نصرالله در سال ۱۹۵۰م در ناحیۀ پنجکت زاده شد. تاکنون چندین کتاب از سرود های وی منتشر شده است. دفتر شعر کمال نصرالله به تازگی به حروف فارسی نیز چاپ شده است. نورعلی نورزاد: نورزاد در سال ۱۹۷۴م در ناحیۀ عینی به دنیا آمد. او دارای دکتری در رشتۀ ادبیات است و تاکنون سه دفتر شعر منتشر کرده است. ابوسعید واحد: واحد در سال ۱۹۶۷ در کولاب زاده شد. وی هم اکنون در حوزه های مطالعات اقتصادی و ادبیات اشتغال دارد. واحد تاکنون سه دفتر شعر منتشر کرده است. رستم وهاب (وهاب نیا): وهاب در سال ۱۹۶۰م در ناحیۀ تاجیک آباد به دنیا آمد. وی در سال ۲۰۰۸م در رشتۀ ادبیات از رسالۀ دکتری خود دفاع کرد. وهاب دو دفتر شعر و یک رسالۀ تحقیقاتی درزمینۀ تحول وزن در شعر معاصر تاجیک و مجموعه مقالاتی درزمینۀ ادبیات شناسی به چاپ رسانده است.